Na Woli przed wojną działało ponad 30 klubów sportowych. Tutaj powstały pierwsze w Warszawie sekcje zapasów i boksu – te dwie dyscypliny cieszyły się w dzielnicy największą popularnością. Pierwsze kluby na Woli założono już na przełomie 1920/21 r. z inicjatywy głównie organizacji robotniczych:
W późniejszych latach w dzielnicy powstawały w szalonym tempie kolejne kluby i stowarzyszenia sportowe. Niewiele z nich miało swoje boiska (tylko siedem) i często brakowało im…murawy. Wola przedwojenna trenowała jednak wszędzie i masowo. Kluby sportowe organizowały miejsca treningów oczywiście we wszystkich częściach dzielnicy, aleo sporcie na Kole możemy mówić bardziej od lat 30., kiedy osiedle powoli się rozwijało. Nieco inny był też skład społeczny ówczesnego Koła niż w czasach powojennych. Nowi lokatorzy osiedla Syrkusów czy TOR, pochodzili najczęściej z inteligencji robotniczej albo pracowali jako robotnicy techniczni.
Po wojnie zachował się podział na “białe Koło” i “Koło czerwone”. Przez cały czas, to co łączyło mieszkańców, to piłka nożna. Królowała na kolskich podwórkach, a każdy skrawek w miarę płaskiego terenu dzieciaki zamieniały w “dzikie boisko”. Jak ważny był teren do gry w piłkę i jak wiele emocji towarzyszyło jego zdobywaniu można się przekonać w filmie “Bitwa o Kozi Dwór” (1961) Józefa Hena, gdzie chłopcy z Obozowej walczą o placyk z urwisami z Żytniej. Bardzo ważne było też kolarstwo. W czasie “Wyścigu Pokoju” na podwórkach pojawiały się wszędzie kolorowe kapsle z numerkami zawodników. A otwarcie pierwszego wyasfaltowanego odcinka ulicy na Kole powodowało wielkie emocje.
Co się stało z tym bogactwem przedwojennego życia sportowego na Woli? Po zakończeniu wojny większość klubów zniknęła. Te, którym udało się przetrwać przejmowały pod swoje utrzymanie fabryki.
We wspomnieniach mieszkańców i na podstawie materiałów archiwalnych, do których dotarliśmy na Kole po 1946 r. najczęściej pojawiają się: Robotniczy Klub Sportowy “Sarmata” Warszawa, Warszawskie Towarzystwo Cyklistów, Towarzystwo Sportowe “Sokół” oraz Robotniczy Klub Sportowy “Olimpia”. Bardzo mało wiemy o jeszcze dwóch klubach, które związane były z osiedlem: RKS “Koło” i KS “Zryw” – Koło. Na wystawie prezentujemy zdjęcia i wspomnienia mieszkańców i mieszkanek zawodowo związanych ze sportem, ale też amatorów. Skupiamy się na takich dyscyplinach jak: piłka nożna, siatkówka, zapasy, lekkoatletyka, kolarstwo i jazda konna. Oprócz boisk i fotografii zawodników i trenerów, na wystawie można zobaczyć kilka postaci związanych z Kołem, które w sporcie osiągnęły poziom mistrzowski i olimpijski.
Mikro_wystawa “Sport na Kole” nie powstałaby bez dwóch niezwykle ważnych osób, pana Marcina Strzeleckiego i pana Michała Pałgana, którzy przekazali nam swoje materiały oraz wspomnienia. Byli też zawsze gotowi odpowiedzieć nam na każde pytanie. Bardzo dziękujemy za Waszą pomoc!
Rozmowa i historii legendarnego klubu RKS Sarmata
Zapis spotkania z 21 lipca 2022 r. o historii Robotniczego Klubu Sportowego Sarmata. Poprowadził je Grzegorz Krawczyński, kronikarz i autor publikacji opisującej całą historię klubu. Udział wzięli m.in. mieszkańcy i mieszkanki oraz eksperci zajmujący się historią warszawskiego sportu: dr hab. Robert Gawkowski, autor m.in. „Encyklopedii klubów sportowych Warszawy i okolicy w latach 1918-39”.
Zin o sportowcach i sportsmankach związanych z Kołem: https://issuu.com/wck_laboratorium/docs/gotowy_zin
Kuratorka cyklu Mikro_wystawy: Ewelina Bartosik
Wsparcie merytoryczne: Marcin Strzelecki i Michał Pałgan
Pomoc w dotarciu do materiałów fotograficznych: Biblioteka Publiczna dla Dzielnicy Wola, Muzeum Warszawy, Narodowe Archiwum Cyfrowe
Promocja: Agata Hudomięt, Dorota Szopowska
Cykl “Mikro_wystawy” jest finansowany ze środków m.st. Warszawy w ramach Funduszu Edukacji Kulturalnej.