„W poszukiwaniu idei osiedla społecznego” ma wiele Bohaterek i Bohaterów: to współautorzy koncepcji, Helena i Szymon Syrkus, Mieszkanki i Mieszkańcy, współtwórcy naszej wystawy, dzięki którym pozyskaliśmy zdjęcia, dokumenty i relacje; tzw. urządzenia społeczne, i najogólniej, Osiedle Koło na warszawskiej Woli, wyznaczające przestrzeń naszego zainteresowania.
fot. Hanna Lisak
To wystawa zmierzająca ku przyszłości, żywa i otwarta na wypracowanie nowych form poprzez rozwój w dialogu. To zestaw praktyk i summa wiedzy, praca na archiwach, pamięci zbiorowej udostępnionej przez Mieszkanki i Mieszkańców Osiedla Koło, na które składa się repozytorium zdjęć i wypowiedzi, instalacja dźwiękowa Diany Lelonek i praca video 3600 Mateusza Kowalczyka oraz prototypy urządzeń społecznych wykonane przez studentki Wydziału Architektury Wnętrz ASP w Warszawie. Na przyszłość to przestrzeń eksperymentu i dyskusji.
„Co by się stało, gdybyśmy mieli sobie pomyśleć o ziemi nie jako o platformie płaskiej niczym podłoga z pokoju dziecięcego, na której ma stanąć budowla, ale jako o przepuszczalnej strefie, w której substancje wyłaniające się z ziemi wiążą się z powietrzem i wilgocią atmosfery w niekończącym się procesie tworzenia życia? Czyż wszystko, co żyje i rośnie, nie jest miejscem, w którym to łączenie – to splatanie – zachodzi? Jeśli tak, to być może to samo dałoby się powiedzieć o budynkach.” Tim Ingold
fot. Iwona Załuska
Architektura to nie tylko budynki, osiedla i miasta – to sposób kreowania i modelowania rzeczywistości społecznej. Punktem wyjścia dla naszych rozważań jest idea osiedla społecznego współtworzona i promowana przez Helenę Syrkus, polską architektkę i teoretyczkę. Rozważania te wyrastały z modernistycznej architektury międzywojnia, zostały zaadaptowane podczas licznych architektonicznych realizacji. Osiedle społeczne było realną odpowiedzią na niedostatki mieszkaniowe II RP, ale jednocześnie nowoczesnym i uniwersalnym sposobem myślenia o architekturze, o jej społecznych powinnościach, o kształtowaniu relacji społecznych i komforcie życia codziennego. Idee te były zarówno nowatorskie, jak i wpisywały się w europejskie, progresywne trendy rodem ze szkoły Bauhausu.
PDT Warszawa-Wola, fot. Zbyszko Siemaszko
Interesuje nas jak idea ta broni się po niemal 80. latach. Czy osiedla społeczne, na których ciąży późniejsze odium PRL-owskiej „bylejakości”, są jedynie przeżytkiem minionej epoki? Na ile koncepcje te są nadal aktualne, w jaki sposób współczesne projekty architektoniczne i rozwiązania urbanistyczne nawiązują, odnoszą się do modernistycznych praktyk.
Tytułowy cytat Tima Ingolda kieruje nasze poszukiwania w kierunku metafory organizmu, traktowania osiedla jako organicznej, żywej struktury wzajemnie uzupełniających się części (składającej się nie tylko z budynków, ale też tzw. urządzeń społecznych, przestrzeni wspólnej, biosfery, relacji itp.), które tworzą węzłowość architektury.
Bar Wenecja
Modernistyczne pracownie architektoniczne słynęły z interdyscyplinarnego podejścia, skupiały przedstawicieli różnych dyscyplin i specjalizacji. Idąc tym śladem, my również zaprosiliśmy do współtworzenia socjologów, artystki i artystów, badaczy i specjalistów, ale przede wszystkim, samych Mieszkańców. Projekt ma pobudzić debatę, stworzyć pole do dialogu pomiędzy mieszkańcami, środowiskiem akademickim i ekspertami/praktykami, stworzy przestrzeń do dyskusji i współpracy zarówno przyszłych projektantów, jak i odbiorców architektury (inwestor-projektant-użytkownik-planista-urzędnik-zarządca terenu).
********
Kolofon:
Zespół kuratorski: Aleksandra Kędziorek, Michał Mioduszewski, Łukasz Strzelczyk, Artur Trojanek
Zespół badawczy: Ewelina Bartosik, Adam Kadenaci
Zespół kuratorski wystawy plenerowej: dr Iwona Kalenik, Agnieszka Kacprzak
Zespół producencki: Magdalena Grudziecka, Damian Kalita
Program edukacyjny: Katarzyna Witt
Projekt i scenografia wystawy: Kuba Drzastwa (współpraca Jakub Gospodarek)
Komunikacja i promocja: Agata Hudomięt, Dorota Szopowska, Filip Jakubik
Komunikacja wizualna: Maciej Zawadzki, Michał Mioduszewski
Tłumacz PJM: Marek Niemierski
Produkcja wystawy: Dział techniczny WCK, Tomasz Marzec
Wystawa realizowana przez pracowników Wolskiego Centrum Kultury oraz zaproszonych specjalistów.
Dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w ramach programu “Patriotyzm Jutra”
